Ön Çapraz Bağ nedir?
Ön çapraz bağ diz ekleminin ortasında ve içinde bulunan, birbirini çaprazlayan iki bağdan biridir. Ön çapraz bağ tibianın (kaval kemiği) femura (uyluk kemiği) göre öne doğru hareketini sınırlandırıp dizde rotasyonel yani dönme hareketini kısıtlayarak dizin stabilizasyonunu sağlayan en önemli yapılardan biridir. Ön çapraz bağ yaralanması dizde en çok rastlanan bağ yaralanmasıdır.
Ön çapraz bağ yaralanması nasıl oluşur ?
Ön çapraz bağ yaralanmaları en sık ani durma ve yön değiştirme, atlama ve yere iniş, dize dışardan alınan darbeler sonucu oluşur.Örneğin futbolda dize yandan alınan darbe, basketbolda sıçrama sonrası yere düşüşte, yokuş aşağı yapılan kayak gibi durumlarda çok sık karşılaşılır. Ön çapraz bağ yaralanması meydana geldiğinde dizde ‘pop’ sesi duyulabilir. Bu ses sonrası dizde yoğun ödem, şişme ve denge kaybı oluşur.
Ön çapraz bağ yaralanmaları 3 sınıfa ayrılır. Grade 1,2,3 olarak tanımlanır.
Grade 1: Ön çapraz bağda kopma ya da yırtık yoktur. Bağda olması gerekenden daha fazla bir esneme meydana gelmiştir.
Grade 2: Ön çapraz bağda kısmi yırtık vardır fakat bağ bütünlüğü tamamen bozulmamıştır.
Grade 3: Ön çapraz bağ tamamen kopmuştur. Bağ bütünlüğü bozulmuştur.
Ön çapraz bağ yaralanması belirtileri nelerdir ?
Yaralanma sırasında dizden gelen ‘pop’ sesi- Şiddetli ağrı ve aktiviteye devam edememe
- Hızlı şişme ve ödem oluşumu
- Eklem hareketinde kayıp
- Denge hissi kaybı
Risk Faktörleri
- Uygun olmayan ayakkabı kullanımı
- Bakımı yapılmamış spor malzemesi kullanımı
- Suni çim üzerinde yapılan egzersiz
- Uygun olmayan koşullarda yapılan egzersiz
Tanı ve Değerlendirme
Hastanın şikayetleri ve yaralanmanın hikayesi değerlendirilir. Diz ekleminde oluşan yaralanmada yaralanmaya eşlik eden bazı yapılarda bulunabilir. İlk olarak dizin kapsamlı fiziksel muayenesi yapılır. Ön çapraz bağ ve diğer yapılar özel testlerle değerlendirilir. Ödem, ağrı ve diz hareketleri değerlendirilir. Kesin tanı için x-ray ve mr görüntüleme yöntemleri kullanılır.
Ön Çapraz Bağ Yaralanması Sonrası Tedavi
Cerrahi gerektirmeyen yaralanmalarda rehabilitasyon sürecine başlanmalıdır. Tedavide kuvvetlendirme, germe , stabilizasyon, propriyoseptif girdiyi artırma çalışmaları yer almalıdır.Yaralanmaya özel manuel terapi teknikleri uygulanır. Ödem ve ağrının azaltılması, diz ekleminin stabilitesinin ve normal eklem hareketinin sağlanması hedeflenir.
Cerrahi gereken hastalarda ise ameliyat öncesi ve sonrası özel ön çapraz bağ rehabilitasyon protokolü uygulanmalıdır. Amaç kişiyi en kısa sürede günlük yaşantısına ve eski egzersiz kapasitesine geri döndürmektir.