MANUEL LENF DRENAJI (LENF ÖDEM) TEDAVİSİ

LENF ÖDEM NEDİR?
Lenfatik dolaşım sistemindeki bozukluk nedeniyle protein bakımından zengin içerikli lenf sıvısının dokuda birikmesi sonucu oluşan klinik tablodur. Hastalık özellikle kol ve bacağın bu birikme ile anormal bir şekilde şişmesi ve bu şişmenin kontrolden çıkarak kişiye rahatsızlık vermesi olarak tanımlanır. Etkilenen bölgede şişlik, ağırlık, sıkılık hissi, ağrı ve enfeksiyonlara yatkınlık belirtileri ortaya çıkar. Lenf ödem hastanın yaşam kalitesini ve sosyal yaşamını olumsuz yönde etkiler. İlerleyen dönemlerde kozmetik deformitelere, kol ve bacak fonksiyonlarında kısıtlılıklara neden olur. Düşük oranda olmakla birlikte bu alandaki yumuşak dokularda kötü huylu değişim (lenfanjiosarkom gelişimi) olabilmektedir.
LENFÖDEMİN ÇEŞİTLERİ NELERDİR?
Primer Lenfödem
Belirgin bir sebep olmaksızın lenfatik yapının yapısal bozukluğu sonucunda ortaya çıkan çeşididir. Lenfatik sistemin yeterli çalışmaması sonucu kol yada bacaklarda oluşur. Nedeni tam olarak bilinmemekle birlikte doğum sonrası (konjenital lenfödem), ergenlik döneminde (prekoks) yada yetişkin dönemde (tarda) ortaya çıkabilmektedir. Bayanlarda daha sık görülür.
Seconder Lenfödem
Lenf damarlarının yada lenf nodlarının cerrahi, radyasyon tedavisi, enfeksiyon yada travma sonucunda hasar görmesi sonucunda ortaya çıkan lenfödem şeklidir. Bu nedenlerle oluşan lenfödem, erken dönemde ortaya çıkabileceği gibi haftalar, aylar hatta yıllar sonrada oluşabilir.
LENFÖDEM BELİRTİLERİ NELERDİR?
Hastalığın erken evrelerinde tanı biraz güçtür. Bu dönemde etkilenen alanda şişlik, gerginlik ve ağırlık hissi şeklinde belirtiler gözlenir. Hastaların çoğu belirtileri başlangıçta önemsemez yada başvurduğu tıbbi branşlardan hastalığının teşhisi yönünde tatmin edici netice elde edemez. Önleyici tedbirler alınmadığında belirtiler zamanla daha da artış gösterir ve geri dönülmez bir hal alır. Bu durumda cildin kalınlaşması, kol ve bacaklarda sertleşme, lenf sızıntısı ve hareketi zorlaştıracak boyutlarda ileri derece şişlik gibi belirtiler ortaya çıkar.
LENFÖDEM NASIL TEŞHİS EDİLİR?
Erken evrede etkilenen alanda şişlik ve çap artışı en önemli dikkat çekici belirtilerdir. Kullanılan takı, aksesuarlar, giysi ve ayakkabının sıkması sözkonusu olur. Kol yada bacakta diğeri taraf ile karşılaştırıldığında çap farklılığı oluşur
Belirtiler aşırı egzersiz ve yorgunluk sonrası artış gösterir. Başlangıçta akşam saatlerinde ortaya çıkan belirtiler, hastalığın ilerlemesi ile gün içinde kalıcı nitelikte gözlenir. Lenfödem teşhisi ve ayırıcı tanısında kan tahlilleri, toplardamarların değerlendirlmesi (venöz dopler usg), lenfosintigrafi ve lenfatik MRI tetkikleri fayda sağlar.
KANSER AMELİYATI GEÇİREN HASTALARDA LENFÖDEM NEDEN GELİŞİR?
Kanser nedeniyle lenfatik sistemin çıkartıldığı hastalar önemli bir lenf ödemli gruptur. Özellikle meme, melanom, jinekolojik, prostat, idrar kesesi, testis, kolon kanserli hastalarda lenf kanallarının toplandığı koltuk altı ve kasık lenf nodlarının çıkartılması sonrası lenfödem gelişebilmektedir. Bu tür cerrahi işlemler sonrası radyoterapi uygulanması lenfödem gelişme riskini önemli ölçüde arttırır.
LENF ÖDEM EVRELERİ NELEDİR?
Evre 1: Şişlik minimal seviyededir veya parmak ile basıldığında deride iz bırakmaz. Kişi sıvı birikimi ve fibrotik değişikliklerden dolayı ağırlık hissi duyar.
Evre 2: Gözle görülür belirgin ödem vardır. Ödem geri dönüşümlüdür, basınç uygulaması ile veya yüksekte tutulduğunda iner. Bu nedenle hasta sabah uyandığında şiş olan kolunun veya bacağının normal hale geldiğini görür. Deriye parmak ile basıldığında çukurluk oluşur.
Evre 3: Ödem kendiliğinden inmez. Orta derecede şişlik vardır. Doku sert ve kalınlaşmıştır. Evre 4: Cilt daha derin tabakalarına kadar etkilenmiştir ve serttir. Kalıcı yapısal değişiklikler ve bozukluklar görülür. Bu evreye fil hastalığı (lymphostatic elephantiasis) adı verilir. Ciltte çatlaklar, yaralar oluşur ve bakterilerin bu çatlaklardan içeri girerek enfeksiyona neden olma riski artar. Yaralardan lenf sıvısı dışarı sızar.

LENFÖDEMDE ACİL TEDAVİ GEREKSİNİMİ NE ZAMAN OLUR?
Etkilenen kol yada bacakta kızarıklık, hassasiyet, ısı artışı olursa ve beden ısısı 38 derece’nin üstüne çıkdığı taktirde vakit geçirmeden doktora başvurulması gerekir. Bu bulgular sıklıkla enfeksiyon (lenfanjit, selüllit) belirtileridir. Uygun şekilde tedavi edilmediği takdirde lenfödemin kötüleşmesine ve genel düşkünlüğe neden olur. Bu tablo tıbbi tedaviyle zaman kaybetmeden düzeltilmelidir.
LENFÖDEM TEDAVİSİ (MANUEL LENF DRENAJI)
Lenfödem kontrol altında tutulmadığı takdirde ilerleyici nitelikte değişim gösteren kronik bir hastalıktır. Lenfödem için etkinliği kabul edilen ilaç tedavisi bulunmamaktadır. Lenfoloji alanında uzmanlaşmış ve deneyim sahibi çok az sayıda sağlık personeli olduğu için hastalar genellikle destek ve tedavi konusunda kime başvuracaklarını bilememektedirler. Günümüzde cerrahi dışı (fizyoterapi) ve cerrahi tedavi yöntemleri ile lenfödemin geriletilmesi ve kontrol altında tutulması hedeflenmektedir. Manuel Lenf drenajı olarak bilinen tedavi yöntemi sadece ve sadece bu konuda eğitim almış uzman fizyoterapistler tarafından yapılmalıdır. Alanında uzman fizyoterapistler önce hastanın ana lenf nodüllerini çalıştırır daha sonra hasarlı bölgede biriken kirli lenf sıvısını sağlıklı tarafa aktarır. Hasta bu sırada acı ya da ağrı hissetmez. Manuel terapi terapistin eli ile dokunarak ve masajla gerçekleştirdiği bir tedavi yöntemdir. Terapi sonrası terapist özel bandajlama yöntemi ile tedaviyi takviye eder ve bunlara ilave olarak hastaya özel egzersiz programı hazırlar.